Бейімбет Майлин-130 жыл: Ұлы ақынның өмірі мен шығармашылығы

Балауса ЖАҚСЫБАЙ

Осы жылы қазақтың көрнекті ақыны және қоғам қайраткері Бейімбет Майлиннің  туғанына 130 жыл. Kazface.kz тілшісі қазақтың ұлы ақынының өмірі мен шығармашылығы жайлы және айтулы датаға арналған іс шаралар легін дайындады.

Биылғы жыл қазақ халқы үшін айтулы даталарға толы. Соның бірі Бейімбет атамыздың 130 жылдығы. Ақынның мерейтойына орай еліміздің әр өңірінде түрлі іс-шаралар ұйымдастырылуда. Бұл шаралар ұлт руханиятына қаламгердің қосқан үлесін насихаттауға бағытталған.

Қостанай облысында халықаралық деңгейдегі ғылыми конференция өтті. Бұл жиында Майлиннің шығармашылығының қазіргі әдебиеттегі маңызы талқыланды. Жазушының мұрасына арналған жаңа зерттеулер мен еңбектер таныстырылды.

Майлин мұрасының мәңгілік маңызы

Бейімбет Майлин – қазақ әдебиетінің шоқтығы биік тұлғасы. Оның шығармалары ұрпақтан ұрпаққа жалғасып, адамгершілік, әділет, еңбекқорлық секілді құндылықтарды насихаттайды. Қаламгердің 130 жылдығы аясында өткізілген іс-шаралар оның рухани мұрасының мәнін терең түсінуге мүмкіндік берді. Майлиннің есімі мен еңбегі әрдайым қазақ халқының жүрегінде сақтала бермек.

Бейімбет Майлин – қазақ әдебиетінің алтын қорында өзіне лайықты орнын алған, ұлт руханиятының дамуына зор үлес қосқан көрнекті қаламгер. Ол 1894 жылы 15 қарашада Қостанай облысының қазіргі Тобыл ауданындағы Ақсуат ауылында дүниеге келген. Ата-анасынан ерте айырылған Бейімбет жастайынан еңбекке араласып, өмірдің қиыншылығын көріп өседі.

Бейімбет жас кезінен бастап білім мен әдебиетке деген құштарлығын көрсетті. Білімге құштар жас бала ауыл молдасынан сауат ашып, кейін Уфадағы «Ғалия» медресесінде білім алады. Осы жерде ол әдебиетке деген ерекше қызығушылығын байқатып, алғашқы өлеңдерін жаза бастайды. Абай мен Шоқанның шығармаларына сусындаған Майлин білім алумен қатар өз шығармашылығын шыңдай түседі.

Оның шығармашылығы ХХ ғасырдың басындағы қазақ әдебиетінің дамуындағы маңызды кезең болды. Бейімбет Майлин әдебиетке ең алдымен ақын ретінде келді. Оның өлеңдерінде қарапайым халықтың тұрмысы, әлеуметтік әділетсіздік, ауыл өмірінің шынайы бейнесі суреттеледі. «Шұғаның белгісі» повесі – оның қазақ прозасындағы шоқтығы биік туындыларының бірі. Бұл шығарма махаббаттың асқақтығы мен өмірдің қатал шындығын көркемдік тұрғыдан ашады.

Майлин шығармашылығының негізгі өзегі – еңбек адамының тағдыры. Ол «Раушан-коммунист», «Күлпаш» сынды әңгімелерінде қоғамдағы әлеуметтік теңсіздікті, әйелдердің құқықсыз жағдайын өткір көтерді. Оның қаламы шындықты жазуға бағытталды, сондықтан да ол өз заманының ең танымал әрі беделді қаламгерлерінің бірі болды.

Жас ақын қазақ халқының фольклорына да, орыс жазушыларының шығармаларына да тәнті болды, бұл оның шығармаларына әсер етті. Оның өлеңдерінде халық мотивтері, туған жерге деген сүйіспеншілік, әділеттілік пен әлеуметтік күрес мұраттары жиі байқалады.

Ескерткіштер мен естелік тақталар

Тобыл қаласында Бейімбет Майлинге арналған жаңа ескерткіш бой көтерді. Бұл ескерткіш жазушының рухани мұрасын ұрпаққа жеткізу мақсатында орнатылған. Сонымен қатар, оның аты берілген мектептер мен көшелерде естелік тақталар ашылды. Жастар арасында «Майлин мұрасы» атты шығармашылық байқау ұйымдастырылды. Бұл байқауға мектеп оқушылары мен жас қаламгерлер қатысып, Майлиннің шығармаларын оқуға, зерттеуге деген қызығушылықтарын көрсетті.

Еліміздің жетекші театрларында Майлиннің шығармалары бойынша қойылымдар сахналануда. «Шұғаның белгісі» және «Күлпаш» әңгімелерінің желісімен қойылған спектакльдер көрермендердің ерекше ықыласына ие болды. Сонымен қатар, кітапханаларда жазушының өмірі мен шығармашылығына арналған көрмелер өткізілуде. Майлин шығармаларының толық жинағы электрондық форматта жарық көрді. Бұл қадам оның мұрасын жаңа буынға қолжетімді етуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, жазушының еңбектері заманауи форматта қайта басылып, кітап дүкендеріне түсті.

Бейімбет Майлин, көптеген замандастары сияқты, қоғамдық-саяси өмірге белсенді қатысты. Оның шығармашылығы дәстүрлі қазақ поэзиясының элементтері мен жаңашыл идеяларды біріктіріп, оны өз заманындағы қазақ әдебиетінің маңызды өкілдерінің біріне айналдырды. Оның өлеңдері мен поэмаларында халықтың тағдыры, өзгеріс дәуіріндегі білім мен мәдениеттің маңызы туралы терең ойлар бар.

Майлин әдеби жұмыстан басқа, Қазақстанның саяси өміріне белсенді қатысты. Ол ұлттық қазақ мемлекетінің құрылу идеясын қолдады және өз халқының дәстүрлері мен мәдени мұрасын сақтаудың жақтаушысы болды. 1920 жылдары ол коммунистік партия қатарына қосылды және Қазақстанда кеңес өкіметінің қалыптасу кезеңінде мәдени өмірге белсенді қатысты. Майлин қазақ халқы арасында насихаттаумен айналысты, газет-журналдарда жұмыс істеді, социализм және ғылыми прогресс идеяларын насихаттады.

Алайда, сонымен бірге оның жұмысы кеңес өкіметі тарапынан қатаң цензураға ұшырады. Осыған қарамастан, Майлин жеке шығармашылық өрнек пен ресми идеологияның талаптары арасындағы тепе-теңдікті сақтауға тырысып, поэзия мен прозаны жазуды жалғастырды.

Уақыт өте келе ақынның шығармалары қазақ әдебиетінің дамуына маңызды үлес болды. Ол поэзия жанрының шебері болды, ол әлі күнге дейін өзекті болып қала беретін көптеген шығармаларды шығарды. Оның өлеңдері мен поэмалары жаңа тарихи жағдайларда қазақтың мәдени бірегейлігін сақтауға және дамытуға ұмтыла отырып, өз ісін жалғастырған көптеген қазақ жазушылары мен ақындарын шабыттандырды.